صادق بوقی – روزنامه آنلاین تقریر

جلد کتاب «جولان جهل و جنون» را به نوعی طراحی کردم تا اشارتی باشد به آن‌چه چپ ایرانی با مارکس، و آن‌چه مارکسیسم با ایران و ایرانیان کرد. چپ ایرانی افکار و آثار مارکس را بدل به تصنیف و غزل کرد، گرد مارکس حلقه زد و پای‌کوبان بر گور عقلانیت با نوای«خر برفت و خر برفت» رقصید.

یکی از توالی‌فاسد امتزاج و التقاط مارکسیسم با نظامات نظری روشن‌فکری در ایران در حدود یک سده‌ی اخیر، تقلیل مباحث و مسائل بنیادین درباره جهان و انسان، به سطح سخیفِ مدعیات ایدئولوژیک در میدان سیاست بود. در حالی که تا پیش از این التقاط منحوس، آن‌چه در نظامات نظری فقهی-کلامی و عرفانی-تصوفی در راستای آن‌گونه تقلیل‌های ایدئولوژیک مطرح می‌شد، هرگز آغشته به مدعای «علمی» و «عقلانی» بودن، نبود.

بر این اساس، بنگریم به ماجرای اخیر «صادق بوقی».

مردی در عرصه‌ی عمومی، آواز می‌خواند و می‌رقصد، و عده‌ای پیرامون او به تهییج و تشویق می‌پردازند. در این میان، خبر می‌رسد که پلیس، صفحه‌ی اینستاگرام آوازخوانِ رقاص را مسدود کرده است. بی‌گمان اگر پلیس این واکنش کاملاً غلط را انجام نمی‌داد، پس از چند روز صادق بوقی نیز به مثابه یکی از امواج ِ باعث سرگرمی در اقیانوس فضای مجازی، تن به اعماق فراموشی می‌سپرد. اما آن اقدام پلیس، در همان اقیانوس باعث ایجاد امواجی دیگر شد.

این امواجِ نوع دوم را بلافاصله اپوزیسیون انقلابی به مثابه امواج اعتراض به نظام سیاسی حاکم، مطرح و برجسته کرد. و بر همین اساس، موجِ صادق بوقی در رشت، بدل شد به امواج صادق بوقی‌ها در سایر شهرها و حتی در خارج از کشور.

اپوزیسیون انقلابی سوار بر این امواج، در صور این مدعا دمید که در راستای اعتراض و قیام علیه نظامی که با شادی مردم مخالف است «همه باید صادق بوقی شویم.»

اما بر عرصه‌ی اپوزیسیون انقلابی چون نیک بنگری، نیازی به این‌گونه فراخوان‌ها نیست، چرا که در آن اردوگاه سال‌هاست که «همه صادق بوقی هستند.»

صادق بوقی سال‌ها در استادیوم‌های فوتبال در حمایت از تیم محبوب خود فقط بوق می‌زند؛ حتی اگر آن تیم از لیگ برتر به لیگ دسته سوم سقوط کنَد. بنابراین، بوقِ صادق مبتنی بر علاقه‌ی شخصی به آن تیم فوتبال است نه نوع کاردکرد آن تیم. و اپوزیسیون انقلابی نیز چیزی جز این نبوده و نیست؛ بوقِ او در حمایت از کسانی به صدا درمی‌آید که مبنای حمایت از ایشان فقط و تنها فقط علاقه‌ی شخصی است، نه نوع کارکرد آن‌ها در عرصه‌ی سیاست.

صادق بوقی، در ادامه، وقتی به علت کهولت سن توانی برای بوق زدن در بساط نداشت، در بازار رشت آواز می‌خواند و می‌رقصید و این‌بار دیگران گرد او حلقه می‌زدند و تشویق‌اش می‌کردند. اما آیا این آوازخوانی و رقاصی با هدفِ تاثیرگذاری در عرصه‌ی سیاست بود؟ هرگز! اما در این میان، حکومت به عللی دیگر، اقدام به مقابله با صادق بوقی کرد. و از این منظرِ سلبی، ناگهان صادق بوقی وارد عرصه‌ی سیاست شد. و اپوزیسیون انقلابی نیز چیزی جز این نبوده و نیست؛ نیرویی که از منظرِ ایجابی، مطلقاً چرخ پنجم درشکه‌ی سیاست است، و فقط چشم بر واکنش‌های حکومت دوخته تا بر آن اساس، عرض اندامی از موضع سلبی در عرصه ‌ی سیاست داشته باشد. به دیگر بیان، اپوزیسیون انقلابی نیز هم‌چون صادق بوقی، در بن و بنیاد «سیاسی» نیست، اما واکنش‌های حکومت مستقر است که بر او رنگی از «سیاسی» بودن می‌پاشد.

صادق بوقی در روزهای آتی هم‌چون سایر امواجِ مقطعی و موسمی که بدل به مرکب اپوزیسیون انقلابی شدند، در اعماق اقیانوس فضای مجازی غرق خواهد شد، و بر این اساس، بوقِ صادق فقط و تنها فقط با وجود عاملی چون فضای مجازی قابل شنیدن است و بس. و اپوزیسیون انقلابی نیز چیزی جز این نبوده و نیست؛ اجتماعی از پرسه زننده‌گان در فضای مجازی که با «دیسکانکت» شدن راهی «زباله‌دان تاریخ» می‌شوند.

با توجه به آن‌چه مطرح شد، این‌گونه ترهات و شطحیات که در اعتراض به حکومتی که با شادی مردم مخالف است «همه باید صادق بوقی شویم»، معنا و مبنایی ندارد جز همان تقلیل‌گرایی‌های ایدئولوژیک چپ ایرانی و روشن‌فکری ایرانی.

پیش از آن‌که نگارنده‌ی این سطور، مارکس را بر جلد کتاب خود در شمایل حاجی‌فیروز به نمایش گذارد، چپ ایرانی بر صحنه‌ی واقعیات ملموس و مشهود با مارکس چنان کرده بود. و به همین نسبت، سال‌ها پیش از آن‌که اپوزیسیون انقلابی در بوق این مدعا بدمد که «ما صادق بوقی هستیم»، همان نگارنده در آثار خود نشان داده بود که اپوزیسیون انقلابی چیزی جز صادق بوقی نیست و نمی‌تواند باشد. و این درحالی است که البته صادق بوقی بودن «به ذات خود ندارد عیبی»، بلکه «هر عیب که هست» از این است که در مقام و موقعیت اپوزیسیون در عرصه‌ی سیاست، چیزی جز صادق بوقی نباشید.

اما این طرفه‌حکایتی‌ست که روشن‌فکری ایرانی حتی در مقام و موقعیتِ مخالف و منتقدِ اپوزیسیون انقلابی نیز، بازهم در به‌ترین حالت به همان دلایلی که مطرح شد، چیزی نیست جز صادق بوقی.

برای نمونه، بنگرید بر نمونه‌ی اعلایی در این اردوگاه به نام صادق زیباکلام.

حضرت‌اش به مثابه یکی از اخلاف صالح امتزاج و ازدواج چپ ایرانی با روشن‌فکری ایرانی، سال‌ها از موضع «امپریالیسم‌ستیزی» در راستای التقاط میهنِ پرولتاریا با امت اسلامی، اقدام به مبارزه‌ی سیاسی علیه حکومت پهلوی کرد که به زعم او چیزی نبود جز «تفاله‌ی نظام سرمایه‌داری» در جای‌گاه بورژوازی کمپرادور.

اما سال‌ها بعد، با آشکار شدن توابع و توالی آن نوع مبارزه‌ی سیاسی، حضرت‌اش در بستر این ایدئولوژی بیرق مبارزه سیاسی برافراشت که برای «تفاله‌ی سرمایه‌داری» نبودن، باید هم‌چنان از انقلاب ۵۷ دفاع کرد اما در عین حال به دوران پهلوی بازگشت. اما علت‌العلل این‌گونه در بوقِ ایدئولوژی دمیدن از جانب این روشن‌فکر ایرانی چیست؟ علت‌العلل این است که حکومت مستقر در راستای برافراشتن بیرق تسلیم در جدال با واقعیت، در راستای حفاظت و حراست از موجودیت خود، گریز و گزیری از این ندارد که تمامی سیئات حکومت پهلوی را برگیرد و به نام صالحات به آن‌ها عمل کند. اما در راستای جلوگیری از ورود غریو این نوع تسلیم به گوش جامعه، حکومت، سپاهی از روشن‌فکرانِ مطلوب و مقبول خود را راهی میدان می‌کند تا با دمیدن در بوقِ ترهات و شطحیات ایدئولوژیک، مانع شنیده شدن آن غریو تسلیم شوند.

به دیگر بیان، نظام سیاسی حاکم در عرصه‌ی واقعیت همان می‌کند که امثال زیباکلام در ظاهرِ ماجرا همان حکومت را مورد انتقاد قرار می‌دهند که «چرا چنان نمی‌کنی؟!».

بر این اساس، بوق روشن‌فکری ایرانی حتی در مقام و موقعیتِ مخالفت با اپوزیسیون انقلابی نیز صدایی جز از نوع و لون همان تقلیل‌گرایی‌های ایدئولوژیک ندارد.

محک این مدعا این است که ماجرای صادق بوقی را در بساطِ صادق زیباکلام قرار دهید. فرجام محتوم این است که حضرت‌اش فقط در بوق این مدعا می‌دمد که در اعتراض به این‌که حکومت با شادی مردم مخالف است «همه باید صادق بوقی شویم.» و این مگر چیزی جز همان مدعای اپوزیسیون انقلابی است؟ اما تفاوت در این ماجرا از این قرار است که امثال زیباکلام می‌دانند که در بوق این‌گونه مدعیات دمیدن، فقط و تنها فقط باعث حفظ اهداف و منافع نظام سیاسی حاکم و ممانعت از تغییرات بنیادین خواهد شد، در حالی که، اهل جهل در اردوگاه اپوزیسیون انقلابی، بر این باورند که اگر «همه صادق بوقی شوند»، «انقلاب» خواهد شد. بنابراین، هر دو می‌خواهند که «همه صادق بوقی شوند»، اما یکی برای حفظ نظام، و دیگری برای نابودی نظام. و چون چنین است، «همه صادق بوقی شدن» هم عامل «انقلاب» است و هم مانع «انقلاب».

روشن‌فکری ایرانیِ مخالف «انقلاب»، و اپوزیسیون انقلابی، هر دو، سال‌هاست که در یک بوق می‌دمند، اگرچه با دو صدای متفاوت. اما فرجام محتوم دمیدن در آن بوقِ واحد، چه «انقلاب» باشد یا نباشد، چیزی نبوده و نخواهد بود جز هلاکت و فلاکت برای ایرانیان و ایران.