ورود اسرائیلیون و خروج اسماعیلیون

حدود سه ماه پیش از این، مقاله‌ای ذیل عنوان «عطش انقلاب در سراب اتحاد»، با این عنوانِ توضیحی منتشر کردم «تأملی در آفات اتحاد سلبی اپوزیسیون انقلابی».

در آن مقاله، در تبیین این مدعا کوشیدم که «اتحاد سلبی» در اردوگاه انقلابیون، در بسیاری از انقلاب‌ها، یکی از مهم‌ترین علل و عواملِ ناکارآمدی نظامات سیاسی برآمده از انقلاب بوده. بر همین اساس، نشان دادم که چرا و چگونه آن‌چه به عنوان «اتحاد» در اردوگاه اپوزیسیون انقلابی تبلیغ و ترویج می‌شود، جز از منظر سلبی، دارای اعتبار و در خور اعتنا نیست. و چون چنین است، این نوع اتحاد، فرجامی جز انشقاق و افتراق نخواهد داشت.

خروج حامد اسماعیلیون از «شورای همبستگی برای سازماندهی و دموکراسی»، پس از حدود دو ماه از تأسیس این شورا، شاهدِ عادلِ اثبات مدعای اصلیِ نگارنده این سطور، در مقاله‌ی مذکور است.

امثال اسماعیلیون و رضا پهلوی و عبدالله مهتدی، نه تنها از شباهت، بلکه از قرابتِ دیدگاه نیز برخوردار نبوده و نیستند، اما، هم‌ایشان، بر این نظر بودند که می‌توان و باید آن عدم شباهت و قرابت را در زیر خاکسترِ شباهت و قرابت در دیدگاهی دیگر مبنی بر «مخالفت با نظام حاکم» پنهان کرد. این نوع مواجهه از منظر انقلابی‌گری با نظام سیاسی حاکم، در بسیاری از انقلابات جهان، و مشخصاً در انقلاب ۵۷ در ایران دارای صبغه و سابقه‌ی آشکار است. در مقاله‌ی «عطش انقلاب در سراب اتحاد» با ارجاع به موارد برجسته‌ای در همین زمینه، نشان داده‌ام که انقلابیون در اردوگاه‌های سیاسی مختلف، چگونه در راستای ایجاد و انجام «اتحاد سلبی» علیه حکومت پهلوی، در راستای «تقیه‌ی سیاسی»، بر آن بودند تا شعار «امروز فقط اتحاد» سر دهند، و رفع اختلافات ایدئولوژیک خود در عرصه‌ی سیاست را حوالت به «فردای پس از پیروزی انقلاب» دهند.

و البته، تاریخ، نمایش‌گاهِ چگونگی رفع آن اختلافات ایدئولوژیک، در «فردای پس از پیروزی انقلاب» است. در اردوگاه اهل انقلاب، از گذشته تا هنوز -به تعبیری مائویستی- یگانه روش رفع آن نوع اختلافات «از دهان اسلحه خارج خواهد شد.»

اما این نوع خروج اسماعیلیون از «شورای همبستگی» دارای چه ارتباطی با ترسیم مختصات جدیدی از «اتحاد» در اردوگاه اپوزیسیون انقلابی است؟

اسماعیلیون در بخشی از بیانیه خود در توضیح علت خروج از «شورای همبستگی»، چنین نوشته «گروه‌های فشار از بیرون از جمع با شیوه‌های غیردموکراتیک می‌کوشیدند مواضع خود را بر جمع تحمیل کنند . تحمیل نظر در دموکراسی نمی‌گنجد و توافق اعضای گروه، نه فقط عضوی از آن، از شرایط حرکت دموکراتیک است. ایده‌ی همبستگی ایده‌ای مترقی‌ست که باید شرایط آن را آماده کرد و از همه مهم‌تر این است که همه‌ی اعضای آن گروه یا نهاد، و نه فقط اکثریت قریب به اتفاق آن، اهمیت موضوع را درک کنند. رقابت گفتمان‌ها و برنامه و سیاست‌ها طبیعی است اما تلاش برای حذف و تحمیل و دیگر شیوه‌های غیردموکراتیک هیچ نسبتی با رفتار دموکراتیک ندارد.»

می‌دانیم که ستون خیمه‌ی «شورای همبستگی» کسی نیست جز رضا پهلوی. و از دیگر سو، آن «گروه‌های فشار» که اسماعیلیون از اِعمال نفوذ آن‌ها انتقاد می‌کند، نمی‌توانند خاستگاهی جز در اردوگاه هواداران و حواریون رضا پهلوی داشته باشند. بر این اساس، هرآن‌چه او درباره «غیردموکراتیک» بودن مشی غالب بر «شورای همبستگی» مطرح می‌کند، بدون تردید مرجع ضمیری جز رضا پهلوی ندارد. و این اتهام و انتقاد، در شرایطی مطرح می‌شود که طی ماه‌های اخیر، چهره‌های شناخته شده‌ای در اردوگاه مخالفان نظام سیاسی حاکم، به آشکارترین شکل ممکن، رضا پهلوی را «دیکتاتور» دانستند. پس از آن نوع انتقادات، این نوع حمله‌ی اسماعیلیون به مشی غالب بر «شورای همبستگی»، بیش و پیش از هر چیز، نشان می‌دهد که نه تنها امکان «اتحاد ایجابی»، بلکه امکان هر نوع «اتحاد سلبی» در اردوگاه اپوزیسیون انقلابی نیز در مرزهای غیرممکن قرار گرفته است.

به دیگر بیان، اپوزیسیون انقلابی طی سالیان اخیر، بر آن بوده تا خود را به عنوان نیروی سیاسیِ دارای گرایشات «دموکراتیک»(کذا) به جامعه‌ی ایران معرفی کند، اما حضور چهره‌ای چون رضا پهلوی، و تکیه و تأکید او بر مشی حکومت پهلوی در ایران به عنوان «نظامی دموکراتیک»، هم‌واره اپوزیسیون انقلابی را با این اتهام و انتقاد مواجه کرده که «دُم خروس دیکتاتوری، روزی از حجاب دموکراتیک بودن حضرات برون خواهد شد.» با توجه به این شرایط، انتقاد اسماعیلیون از «مشی غیردموکراتیک» غالب بر «شورای همبستگی»، به زعم مخالفان و منتقدات اپوزیسیون انقلابی، مصداق بارزِ برون شدن همان دُم خروس بود. و چون چنین است، ضربه‌ای که از جانب اسماعیلیون به اپوزیسیون انقلابی وارد شد، در ادامه، باعث سلب هر نوع «اتحاد سلبی» اپوزیسیون انقلابی علیه نظام سیاسی حاکم خواهد شد. چرا که، تکیه و تأکید اپوزیسیون انقلابی در راستای ایجاد و انجام آن نوع اتحاد علیه نظام سیاسی حاکم، بر دو محورِ «سکولاریسم و دموکراسی» قرار داشته است.

درباره «سکولاریسم»، سفر اخیر رضا پهلوی به اسرائیل، و حضورِ مذهبیِ او در جوار دیوار ندبه، و عدم حضور او به عنوان یک «مسلمان» در مسجد الاقصی، نشان داد که او پروایی از توسل و تمسک به هر نوع نماد و نمودِ مذهبی در راستای اهداف سیاسی نخواهد داشت؛ حتی اگر این نوع نماد و نمودها، درغلتیدن به بسترِ سیاسی‌ترین نوع ِ یهودیت باشد از جانب «شاهزاده‌ای مسلمان». بنابراین، ضربه نخست را رضا پهلوی به مدعای التزام اپوزیسیون انقلابی به «سکولاریسم» وارد کرد. اما ضربه‌ی دوم، در اردوگاه اپوزیسیون انقلابی، به مدعای التزام به «دموکراسی» وارد شد از جانب حامد اسماعیلیون با خروج او از «شورای همبستگی» به علت غلبه‌ی مشی «غیردموکراتیک» بر آن شورا.

در چنین شرایطی، پس از این، امکان اعتباربخشی به هر نوع «اتحادی» در اپوزیسیون انقلابی، چه از منظر ایجابی و چه از منظر سلبی، در مرزهای غیرممکن قرار خواهد داشت.

هم‌راهِ رضا پهلوی، در سفر به اسرائیل، کسی نبود جز همسر او. و پیام آشکار این نوع سفر، چیزی جز این نبود که شاهزاده بر این باور است که به جای تکیه و تأکید بر اتحاد از موضعی برابر با افرادِ مخالف جمهوری اسلامی -چون اسماعیلیون- باید گام در وادی اتحادی نابرابر با حکومت‌های مخالف جمهوری اسلامی گذارد؛ چون اسرائیل. در حالی که، در این نوع اتحادِ دوم، شاهزاده دیگر نیازی به وجود امثال اسماعیلیون نخواهد داشت. بر این اساس، افراد هم‌راه او در این سفر نباید «همکارانِ او» باشند، بلکه باید همسر او باشد.

اپوزیسیون انقلابی، پس از این نوع خروج اسماعیلیون از «شورای همبستگی»، بیش از پیش، عدم هماهنگی نیروهای خود را با سانترالیسم غیردموکراتیک بر مدار و محورِ «پهلوی‌گرایی»، به نمایش گذاشت. در این شرایط، جهت‌گیری اصلی و اساس این اپوزیسیون در راستای «براندازی نظام سیاسی حاکم»، بدل به مسئله‌ای فرعی شده، و در سایه‌ی این مسئله‌ی اصلی قرار گرفته است «مبارزه اپوزیسیون انقلابی علیه پهلوی‌گرایی».