هیئت علمی و علم هیئتی – روزنامه آنلاین تقریر

وقتی در شب ۱۰ مه ۱۹۳۳ هواداران نظام نازی با مشعل‌هایی افروخته، خود را به دانشگاه هومبولت رساندند و جشن کتاب‌سوزان برگزار کردند، کسی احساس خطر نکرد که هم‌ایشان در ادامه، در راستای ایدئولوژی همان نظام سیاسی–عقیدتی، جشن «انسان‌سوزی» نیز برگزار کنند.

اما در همان شبِ تاریخی، علاوه بر کتاب‌هایی از فروید و اسپینوزا و اینشتین و مارکس و موسی هس که در آتش افکنده می‌شد، آثار هایرنیش هاینه نیز باعث افروخته شدن شعله‌های «انقلاب فرهنگی» هیلتر شده بود. و این همان هاینریش هاینه بود که حدود یک سده پیش از برگزاری آن مراسم، در همان دانشگاه تحصیل کرده و این شعر را سروده بود «در آن‌جا که کتاب سوزانده شود، روزی انسان سوزانده خواهد شد.»

حزب نازی با کارگزاری کسانی چون آلفرد روزنبرگ، آلفرد بویملر و ارنست کریک، گام در وادی تصفیه‌ی ایدئولوژیک دانشگاه‌های آلمان نهاد تا نشان دهد که ساخت و پرداختِ نظام آموزشِ عالیِ هم‌آهنگ با ایدئولوژیِ بنیادین نظام، فقط سنت منحوسِ مرسوم و مألوف در اردوگاه «چپ» نیست.

تاریخ، شاهد عادل این مدعاست که پس از به قدرت رسیدن بلشویست‌های انقلابی در شوروی، آن‌چه به عنوان نظام آموزش عالی در آن کشور وجود داشت، بدل شد به جولان‌گاه ایدئولوژیِ «ساخت انسان طراز» در کارخانه‌ی کمونیسم. رفقا در این میدان و در این دوران، از یک‌سو در پی «ساخت انسان» با تزریق ایدئولوژی کمونیستی به ذهن و ضمیر افراد تحتِ انقیاد خود بودند، و بر همین اساس بود که در سال ۱۹۳۴ کنگره نویسنده‌گان شوروی با این فرمانِ رفیق استالین برگزار شد که «نویسنده‌گان ما باید مهندسان روح باشند.» اما از دیگرسو، آن‌جا و آن‌گاه که پروژه‌ی «ساخت انسان» در عرصه‌ی واقعیات ملموس و مشهود آن‌گونه که موردنظر رفقا بود به انجام نرسید، سودای دیگر ایشان انجام پروژه‌ی «ساختِ انسان» بر اساس زیستِ میمون بود. در همین راستا بود که رفقا با به کار گرفتن کسانی چون ایلیا ایوانوویچ ایوانف، در مقام «فرانکن‌اشتاین سرخ»، کوشیدند تا موجودات جدیدی بسازند در مقام ابزارهایی در راستای انجام و اجرای اهداف و اغراض ایدئولوژیک نظام سیاسی حاکم.

بلشویست‌های انقلابی پس از کسب قدرت در شوروی، با تأسیس «دانشگاه کمونیستی زحکمت‌کشان شرق»، به تعلیم و تجهیزِ ایدئولوژیکِ کسانی چون مائو پرداختند تا هم‌او، در ادامه، پس از به قدرت رسیدن در چین، دانشگاه‌های آن کشور را از مسیرِ «انقلاب فرهنگی» بدل به کارخانه‌ی «ساخت انسان طراز» کند.

چریک‌های انقلابی در کوبا نیز پس از کسب قدرت در این کشور، راهی دانشگاه شدند تا در اجرای مراسم و مناسکِ «انقلاب فرهنگی» از سایر رفقای انقلابی در «میهن پرولتاریا» عقب نمانند. رفیق چگوارا در همان دوران، در جلسات «تارارا» فرمان تأسیس سازمانی را صادر کرد تحت عنوان G6 که وظیفه‌ی اصلی اعضای این سازمان «تصفیه ایدئولوژیک نیروهای نظامی» بود. علاوه بر این سازمان، نظام آموزشی کوبا نیز در راستای تصفیه‌های ایدئولوژیک، زیر تیغ کمیته‌های تصفیه‌ای قرار گرفت که با عنوان «دپورادورا» اقدام به اخراج اساتیدِ «غیرانقلابی و غیرمتعهد» از دانشگاه، و انتقال ایشان به اردوگاه‌های کار اجباری از جمله اردوگاه «گواناهاکابیبز» می‌کردند. اساتید و دانشجویان دیگری نیز که از توان کار اجباری در آن اردوگاه‌ها برخوردار نبودند، توسط رفقای انقلابی به زندان «لاکابانا» منتقل می‌شدند که ریاست آن بر عهده‌ی رفیق چگوارا بود. همان چگوارا که پس از اخراج اساتید آزموده‌ی اقتصاد از دانشگاه، بر مسند ریاست «بانک ملی کوبا» نشست و زمام امور در عرصه‌ی اقتصاد را نیز به دست گرفت، و آن‌جا و آن‌گاه که با پرسشی درباره میزان تخصص خود در عرصه‌ی اقتصاد مواجه شد، گفت «من دانشجوی سال اول اقتصاد از دانشگاه انقلاب هستم.»

نظامات سیاسی ایدئولوژیک، هم‌واره پس از کسب قدرت در عرصه‌ی سیاست، به طرح این مدعا می‌پردازند که نظام سیاسی سابق، به تخدیر و تخریب ذهن و ضمیرِ «مردم» پرداخته، و چون چنین است باید با در اختیار گرفتن زمام امور در عرصه‌ی آموزش و پرورش، اقدام به «ساخت انسان طراز» کرد.

بر همین اساس، انقلابیون به قدرت رسیده در ایران پس از بهمن ۱۳۵۷، از یک‌سو دارای نظامی نظری آغشته به مبانی «چپ» بودند، و از دیگر سو، آن عده از انقلابیون که در ادامه، حکومت را در اختیار گرفتند، خود را مجهز به نوعی از آموزه‌های مذهبی می‌دانستند که متضمن «ساخت انسان طراز» از منظر ایدئولوژی مذهبی بود. بر این اساس، ترکیب و تلفیقی از ایدئولوژی‌های «چپ» و مذهبی، توسط نظام سیاسی حاکم در راستای «ساخت انسان طراز» در ظل و ذیل نظام جمهوری اسلامی به کار گرفته شد.

در این دوران و در این میدان، نظام ایدئولوژیک حاکم بر دانشگاه‌ها و مدارس ایران، بر خلاف دیدگاه بسیاری از مبارزان سیاسی، با هدفِ ویرانی نهاد آموزش و تنزل سطح و کیفیت علم، اقدام به عملیاتِ «ساخت انسان» نکرد، بلکه، هدفِ حضرات چیزی نبود جز افزایش سطح علم و تقویت و تجهیزِ نهاد آموزش در ایران. اما این «هدف» از آن‌جهت که بر اساس روش‌های ایدئولوژیک پی‌گیری شد، در مقامِ «نتیجه»، به جایی جز ویرانی نهاد آموزش و تنزل سطح و کیفیت علم، نرسید.

حضرات انقلابی در ایران، بر این باور بودند که با توسل و تمسک به تعهدمحوری نسبت به ایدئولوژی بنیادین نظام، و با در پیش گرفتنِ مشی «هیئتی»، می‌توان و باید باعث تقویت نهاد آموزش و افزایش سطح و کیفیت علم در ایران شد. اما در عرصه‌ی واقعیات ملموس و مشهود، فرجام محتوم سلطه و سیطره‌ی «علم هیئتی» بر «هیئت‌های علمی»، چیزی نبود جز تبدیل دانشگاه به زایشگاهِ جهل و خطا و خرافه و توهم.