مرشدانِ مرید شهرت – روزنامه آنلاین تقریر

حدود یک دهه پیش از این، داریوش شایگان با تأکید بر این‌که تمایلی به سخن‌رانی و تدریس ندارد، و بر آن است تا به اصلاح اشتباهات خود بپردازد، گفت «مرید داشتن، اجازه اصلاح خود را نمی‌دهد.» شایگان که سال‌ها سالکی سرگردان در صحاری سیئات سنت بود و در «تاریک‌خانه‌ی ایدئولوژی» آن‌همه را حسنات می‌پنداشت، در خزان عمر دریافته بود که «در ایران شما نمی‌دانید چقدر طرفدار واقعی دارید. حتی مردم خودشان هم نمی‌دانند طرفدار هستند یا خیر. همه چیز بستگی به شرایط دارد.»

شایگان با ارجاع به فرهنگ غالب بر جامعه‌ی ایران، می‌پنداشت فرجام محتوم سخن‌رانی و تدریس، مریدپروری است، و چون چنین است، «بیرون کشید باید از این ورطه رخت خویش»، و باید به اصلاحِ اشتباهات خود پرداخت. اما همین نوع فهم و درک و دریافت او نیز یکی از فراوان اشتباهات او بود.

از قضا، کسانی چون او، می‌بایست از امکاناتی چون سخن‌رانی و تدریس بهره می‌جستند در راستای هدم و حذف سنت سیئه‌ی مریدپروری. به دیگر بیان، کسی چون او، نمی‌بایست از این کلمه‌ی حق که «مریدپروری مانع اصلاح خود است»، به این اراده‌ی باطل می‌رسید که «چون چنین است، باید به تحریم و تعطیل سخن‌رانی و تدریس پرداخت.»

نشریه‌ای که در همان دوران با شایگان مصاحبه کرده بود، این تیتر را بر ناصیه‌ی آن مصاحبه نشانده بود «مریدان، اجازه اصلاح نمی دهند.» صاحب این قلم، پس از انتشار آن مصاحبه، به انتشار وجیزه‌ای پرداخت ذیل این عنوان «مرشدان، اجازه اصلاح نمی دهند.»

در این دوران، به علت گسترش دامنه‌ی وجه رسانه‌ای فضای مجازی، و سلطه و سیطره‌ی شبکه‌های اجتماعی بر ذهن و ضمیر مردم، بیش از پیش اثراتِ آفات و سیئاتِ امتناع اصلاحِ مریدان را به علت مشی مرشدان، فهم و درک و دریافت می‌کنم.

مرشدان، با توسل و تمسک به هر وسیله، در پی مطرح و برجسته‌تر شدن در فضای عمومی هستند، و بر همین اساس، می‌دانند که اگر در راستای کسب این هدف، مریدِ مریدانِ خود نباشند، اشتهار مرشدی ایشان چون حبابی خواهد بود «نی بر سر آب، بلکه بر روی سراب. آن هم چه سراب ، آن که بینند به خواب. وآن خواب چه خواب، خواب بد مست خراب.»

و چون چنین است، نمی‌توان و نباید امید اصلاح جامعه از مرشدانی داشت که خفته در بسترِ شهوتِ شهرت، چون نیک بنگری، جز مریدِ مریدانِ خود نیستند.

تواضع و احسان در مشی اخلاقی، چیزی است، و متابعت از جهالت توده‌ها، با هدف ِکسب شهرت، چیزی دیگر. از نخستین، حتی ارشدِ مرشدان عالَم نیز نیاید بی‌بهره باشد، و بهره‌برداری از دومین، نخستین گام در وادی اضمحلالِ اصلاح خود، دیگری و دیگران است.